Wystawa starych druków dotyczących Litwy i jej związków z Polską w epoce nowożytnej oraz Konstytucji 3 Maja - Muzeum Pana Tadeusza - Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Dolnośląskie, Wrocław

Od 30 kwietnia do 29 czerwca 2025 w Muzeum Pana Tadeusza na wystawie stałej „Rękopis Pana Tadeusza” w sali Biblioteka będzie można oglądać stare druki z kolekcji Narodowej Biblioteki Ossolineum dotyczące Litwy i jej związków z Polską w epoce nowożytnej. 

W sali Biblioteka zgromadzono wyjątkowe woluminy drukowane od szesnastego do osiemnastego stulecia. W ramach prezentacji będzie można zobaczyć między innymi jedyny zachowany egzemplarz pierwszego drukowanego wydania konstytucji ze słynnego sejmu lubelskiego z 1569 roku. Prawa tam uchwalone były zwieńczeniem długiego procesu jednoczenia się Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim, zapoczątkowanego już w ramach unii w Krewie w 1385 roku.

Mimo wielu przeszkód stojących na drodze zjednoczenia obu państw 1 lipca 1569 roku doszło do uroczystego zaprzysiężenia aktu, w wyniku którego powstała wspólnota zwana później Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Już w czternastym wieku uwidaczniała się potrzeba kodyfikacji prawa w Wielkim Księstwie Litewskim i zbliżenia systemów prawnych Rzeczpospolitej i Litwy. Odpowiedzią na te potrzeby były trzy statuty z lat 1529, 1566 i 1588. W ramach wystawy stałej „Rękopis Pana Tadeusza” będzie można zobaczyć pierwsze drukowane statuty litewskie, to jest drugie wydanie trzeciego statutu, będące wyjątkowym przykładem szesnastowiecznego tekstu drukowanego cyrylicą w języku ruskim oraz pierwsze polskie tłumaczenie z 1614 roku.

Warto również zwrócić uwagę na pierwszy drukowany zbiór dokumentów historycznych dotyczących ziem litewskich („Cnotliwy Litwin” 1592) oraz pierwszy katolicki śpiewnik w języku litewskim („Giesmes Tikieimuy Katholickam Pridiarancias” 1646), będący tłumaczeniem religijnych pieśni i psalmów, między innymi z psałterza Jana Kochanowskiego, czy też z „Pieśni katolickich” Stanisława Jagodyńskiego. Historię ziem i rodów litewskich w szesnastym i siedemnastym wieku przybliżały między innymi wyeksponowane tutaj jedno z najważniejszych dzieł ojca heraldyki polskiej Bartłomieja Paprockiego, to jest pierwodruk „Gniazda cnoty” z 1578 roku oraz pierwsze wydanie „Historia Lithuaniae” z 1650 roku pióra litewskiego historyka Wojciecha Wijuka Kojałowicza. Na ekspozycji znalazły się również osiemnastowieczne druki naukowe, przybliżające geografię, florę i faunę Wielkiego Księstwa Litewskiego.

W obliczu obchodów rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, na wystawie prezentujemy również pierwsze wydanie tej ustawy rządowej (drukowane zaraz po wpisaniu jej do warszawskich ksiąg grodzkich – 5 maja 1791) oraz pieśń Franciszka Karpińskiego, popularyzującego ideę „majowej jutrzenki”.

Niniejsza wystawa jest wyjątkową okazją do zapoznania się z historią relacji polsko-litewskich poprzez obcowanie z drukowanymi zabytkami z szesnastego, siedemnastego i osiemnastego wieku. Woluminy te, będące bezpośrednimi świadectwami wspólnoty zwanej Rzeczpospolitą Obojga Narodów, są swego rodzaju zwierciadłem przeszłości, w którym zarówno Polacy, jak i Litwini mogą odnaleźć części swojej tożsamości.