Dziadek z Wehrmachtu. Doświadczenie zapisane w pamięci - Centrum Nauki i Kultury Młyny Rothera, Kujawsko-Pomorskie, Bydgoszcz

Niektórzy z nas ich mają, choć nie każdy wie, kim naprawdę są i skąd się wzięli. „Dziadkowie z Wehrmachtu” – byli żołnierze niemieckiej armii z czasu II wojny światowej, którzy mieszkają dziś w Polsce – opowiedzieli historie swojego życia. Ich wspomnienia, zdjęcia i pamiątki stały się inspiracją dla wystawy „Dziadek z Wehrmachtu. Doświadczenie zapisane w pamięci”. Wystawa jest efektem projektu historii mówionej realizowanego przez Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej i Stowarzyszenie Genius Loci – Duch Miejsca.

Wystawa pokazuje wojenne historie, o których rozmówcy czasem przez lata wahali się wspominać nawet w rodzinnym gronie. Prezentuje też ich przed- i powojenne losy, które sami relacjonują w nagraniach dźwiękowych i filmowych. Celem wystawy było utrwalenie doświadczenia historycznego pokolenia naszych dziadków. – Chcieliśmy spróbować je wyjaśnić i zrozumieć, aby móc przekazać nieproste historie takimi, jakimi są one dla nas, którzy mają szczęście żyć w zupełnie innej Europie – mówią autorzy projektu.

To nie jest wystawa o historii Wehrmachtu. Źródłem, które umożliwiło jej powstanie, jest ludzka pamięć. To specyfika pamięci sprawia, że nie znajdziemy tu wielu elementów z historii Wehrmachtu, które – choć opracowane przez historyków – nie zostały przywołane we wspomnieniach naszych rozmówców.

Ludzka pamięć jest wybiórcza i czasem przekształca obrazy z przeszłości, niemniej jednak przechowuje również treści, emocje i obrazy, których nie ma w żadnym archiwum. Autorzy projektu między lipcem 2012 a wrześniem 2013 r. zarejestrowali wspomnienia 48 osób, w tym 35 dawnych niemieckich żołnierzy oraz kilkunastu osób z ich najbliższych rodzin: żon, dzieci, rodzeństwa. Nagrania realizowane były na Górnym Śląsku, Kaszubach i Kociewiu, w Gdańsku, Toruniu oraz Olsztynie i okolicach. Z rozmówcami autorzy rozmawiali po polsku, niemiecku lub śląsku, prosząc ich, by opowiedzieli im o całym swoim życiu w języku im najbliższym. Zdjęcia i dokumenty pokazane na wystawie pochodzą zazwyczaj z prywatnych zbiorów naszych rozmówców.

Autorzy jednoznacznie odcinają się od nazizmu, faszyzmu, rasizmu oraz jakiejkolwiek ideologii godzącej w ludzkie życie, wolność i prawa człowieka. Wystawa nie ma na celu propagowania faszyzmu ani też jakiegokolwiek usprawiedliwiania lub negowania zbrodni armii niemieckiej w czasie II wojny światowej. 

Wydarzenie odbywa się w ramach projektu „Erbnąć recht. O korzeniach, polskości i niemieckości” i jest finansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.