Gleba i przyjaciele - Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Mazowieckie, Warszawa

Czego możemy nauczyć się od roślin? Czy wiedza o glebie może pomóc pogłębić rozumienie miejsca człowieka w świecie? Dlaczego osoby artystyczne coraz częściej migrują z pola sztuki ku uprawie ziemi? W jaki sposób instytucja sztuki może świadomie wspierać wyobraźnię ekologiczną?

Gleba i przyjaciele to interdyscyplinarny projekt artystyczno-badawczy realizowany we współpracy między Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski a Miejską Galerią Sztuki PLATO w Ostrawie. Składają się na niego dwie wystawy zbiorowe, program publiczny i rezydencje artystyczne oraz działania w przestrzeni. Otoczenie Zamku Ujazdowskiego – tereny parku i skarpy warszawskiej – od wielu lat stanowi przestrzeń badań i działań na styku sztuki i ekologii, PLATO zaś prowadzi na swoim terenie ogród permakulturowy. Projekt Gleba i przyjaciele nawiązuje do wcześniejszych inicjatyw obu instytucji – kontynuuje refleksję nad sztuką jako przestrzenią wspólnego doświadczania natury.

W epoce przemysłowej ludzkość w najlepszym razie uważała glebę za coś oczywistego, coś, co po prostu istnieje i nie wymaga uwagi, coś niewidzialnego, a nawet brudnego. Dziś jednak wiemy, że gleba, podobnie jak ocean, jest niezbadanym obszarem naszego świata, choć znajduje się tuż pod naszymi stopami. Nie jest martwą materią, wręcz przeciwnie – jest miejscem aktywności niezliczonej liczby organizmów, pulsuje procesami transformacyjnymi, które ucieleśniają życiodajne siły.

Postrzeganie gleby zostało celowo zniekształcone, aby mogła stać się przedmiotem, towarem i obiektem spekulacji, podobnie jak zwierzęta, rośliny, woda i inne byty. Kuratorki wystawy skupiają uwagę na tych, którzy są świadomi skutków złego zarządzania glebą, nazywają ich przyjaciółmi i zapraszają do wysłuchania ich historii. To nie tylko ludzie, ale przede wszystkim różne inne organizmy zaangażowane w ziemską egzystencję.

Z perspektywy gleby pięć wieków dziejów ludzkości ma długość ludzkiego paznokcia – tyle czasu potrzeba, by uformowała się jej warstwa o grubości jednego centymetra. Artyści obecni na wystawie Gleba i przyjaciele zachęcają, by porzucić ludzką optykę i otworzyć się na doświadczanie świata i nas samych z perspektywy gleby i jej tytułowych przyjaciół.

Gleba nie jest niewidzialna i nie jest milcząca, a rośliny są świetnymi gawędziarkami. Poprzez praktyki zaproszonych osób artystycznych wystawa Gleba i przyjaciele eksploruje splątane historie roślin, ludzi i bytów nieludzkich, różne sposoby współbycia ze światem i jego doświadczania, miejsca przecięcia sztuki i praktyk uprawy ziemi i opieki nad nią.

Osoby artystyczne

Milena Bonilla, Centrala, Julia Ciunowicz, Yoeri Guépin, Gosia Kępa, Kateřina Konvalinová & Judita Levitnerová, Krzysztof Maniak, Maksud Ali Mondal, Deirdre O’Mahony, Julia Ábalos Reznak, Anna Siekierska, Sounding Soil, Salka Tiziana, Ewelina Węgiel, Anka Wandzel, Jaśmina Wójcik i Lea Wróblewska, Zabriskie Buchladen für Kultur und Natur 

Kuratorki

Marianna Dobkowska i Edith Jeřábková